Zagadnienie prawne, które rozstrzygnąć ma 20 października 2020 r. Naczelny Sąd Administracyjny sprowadza się do odpowiedzi na pytanie czy organ nadzoru budowlanego może nałożyć karę pieniężną o której mowa w art. 57 ust. 7 ustawy Prawo budowlane (w brzmieniu obowiązującym przed 19 września 2020 r.) także w przypadku obiektów zrealizowanych bez wymaganego pozwolenia lub zgłoszenia. Zgodnie z treścią przepisu organ nadzoru budowlanego mógł nałożyć karę pieniężną z tytułu nielegalnego użytkowania obiektu budowlanego w przypadku przystąpienia do użytkowania obiektu z naruszeniem obowiązku zawiadomienia o zakończenia budowy lub uzyskania pozwolenia na użytkowanie obiektu.
Zagadnienie to nie jest rozstrzygane jednolicie przez sądy administracyjne, różne orzeczenia wydawane były też przez różne składy Naczelnego Sądu Administracyjnego (np. wyroki II OSK 1972/17 i II OSK 2043/17). W niektórych sprawach sądy stały na stanowisku, że powyższy przepis ma zastosowanie wyłącznie do użytkowania obiektów wybudowanych legalnie. Jednakże w innych sprawach wydawane były także wyroki, zgodnie z którymi nie ma żadnych przeszkód, aby kara z tytułu nielegalnego użytkowania obiektu nakładana była również w stosunku do obiektów, które zostały wybudowane nielegalnie, tj. bez wymaganego pozwolenia na budowę lub zgłoszenia, ewentualnie z istotnymi odstępstwami od zatwierdzonego projektu budowlanego.
W mojej ocenie prawidłowe jest stanowisko zgodnie z którym przepis ma zastosowanie wyłącznie do obiektów wybudowanych legalnie. Zgodnie z treścią art. 57 ust. 7 ustawy Prawo budowlane sankcja w postaci nałożenia kary pieniężnej może być zastosowana w przypadku przystąpienia do użytkowania obiektu z naruszeniem obowiązku zawiadomienia o zakończeniu budowy lub uzyskania pozwolenia na użytkowanie. Nie budzi moich wątpliwości, że chodzi tu o zawiadomienie o zakończeniu legalnie zakończonej budowy, które stanowić ma zwieńczenie legalnego procesu budowlanego. W związku z tym omawiana kara pieniężna ma zastosowanie tylko do inwestora, który zrealizował inwestycję na podstawie pozwolenia na budowę lub zgłoszenia i przystępuje do użytkowania obiektu przed zawiadomieniem o zakończeniu budowy lub uzyskaniem pozwolenia na użytkowanie. Za taką interpretacją tych przepisów przemawia także obowiązek ścisłej interpretacji przepisów przewidujących możliwość nakładania kary administracyjnej, z jaką mamy do czynienia w tej sprawie. Wreszcie, dla obiektów wybudowanych w warunkach samowoli budowlanej przepisy przewidują inny tryb (art. 48 i następne ustawy Prawo budowlane) zmierzający do nakazania rozbiórki takich obiektów lub ich legalizacji.
Niczego też nie zmienia to, że art. 57 ust. 7 został wskutek nowelizacji ustawy Prawo budowlane uchylony, a tryb nakładania kary pieniężnej za nielegalne użytkowanie obiektu został uregulowany w art. 59i ustawy. W dalszym bowiem ciągu kara pieniężna może być nałożona jedynie w przypadku naruszenia przez inwestora obowiązku zawiadomienia o zakończeniu budowy lub uzyskania decyzji o pozwoleniu na użytkowanie. To co uległo zmianie, to sama procedura. Obecnie organ nadzoru budowalnego przed nałożeniem kary pieniężnej zobowiązany jest inwestora pouczyć o dostrzeżonym uchybieniu.
