Chyba nikogo nie trzeba przekonywać, że dłużnicy w Polsce mają się dobrze, a prawo nie chroni skutecznie wierzycieli. Dłużnicy podejmują wiele działań obstrukcyjnych, mających na celu ucieczkę z majątkiem i uniemożliwienie skutecznej egzekucji. Coraz częściej w ten schemat wpisuje się sięganie po dobrodziejstwa postępowania o zatwierdzenie układu, które skutecznie blokuje egzekucję.
Tezę o nadużywaniu postępowania o zatwierdzenie układu przez dłużników potwierdza kilka prowadzonych przez nas postępowań.
Klasyczny przykład obrazujący tę sytuację:
Wierzyciel składa wniosek egzekucyjny skierowany do majątku dłużnika. Komornik zawiadamia o wszczęciu postępowania. Wierzyciel przygotowany jest na batalię z dłużnikiem i odpieranie różnego typu skarg w postępowaniu egzekucyjnym. Niespodziewanie jednak otrzymuje postanowienie o zawieszeniu egzekucji z mocy prawa. Co mogło pójść nie tak? Otóż, dłużnik dokonuje obwieszczenia o ustaleniu dnia układowego, wskutek którego dochodzi do zawieszenia postępowania egzekucyjnego z mocy samego prawa. Jednocześnie, w postępowaniu o zatwierdzenie układu prowadzone jest głosowanie nad układem. Układ nie zostaje przyjęty, jednak dłużnik składa wniosek o zatwierdzenie układu. Informacja o powyższym opublikowana zostaje w Krajowym Rejestrze Dłużników („KRZ”). Postępowanie restrukturyzacyjne toczy się, a egzekucja jest zawieszona.
Czy wierzyciel może temu zaradzić i doprowadzić do podjęcia zwieszonego postępowania?
Jak najbardziej.
Jak to zrobić?
O tym niżej.
Najpierw kilka słów o postępowaniu o zatwierdzenie układu.
Postępowanie o zatwierdzenie układu opiera się głównie na działaniach samego dłużnika.
W myśl art. 3 ust. 2 ustawy Prawo restrukturyzacyjne („p.r.”) postępowanie o zatwierdzenie układu umożliwia zawarcie układu w wyniku samodzielnego zbierania głosów wierzycieli przez dłużnika bez udziału sądu. Może być prowadzone, jeżeli suma wierzytelności spornych uprawniających do głosowania nad układem nie przekracza 15% sumy wierzytelności uprawniających do głosowania nad układem. Jeżeli suma wierzytelności spornych jest wyższa, postępowanie nie powinno się toczyć.
Jest to postępowanie znacznie mniej sformalizowane aniżeli inne postępowania określone w przepisach p.r. Postępowanie to bowiem w głównej mierze toczy się bez udziału sądu, a nad jego prawidłowością czuwa nadzorca układu z którym dłużnik zawiera umowę.
Do zadań nadzorcy układu wspieranego przez dłużnika należy m.in. sporządzenie spisów wierzytelności, wstępnego planu restrukturyzacyjnego oraz przygotowanie propozycji układowych.
W ramach tego postępowania nadzorca układu wraz z dłużnikiem dokonuje ustalenia tzw. dnia układowego poprzez dokonanie obwieszczenia w KRZ.
Zgodnie z przepisami p.r. w dniu obwieszczenia o ustaleniu dnia układowego powstaje zakaz wszczynania egzekucji oraz obowiązek zawieszenia już toczących się postępowań egzekucyjnych wobec majątku dłużnika w zakresie wierzytelności objętych układem (art. 226e p.r. w zw. z art. 312 p.r.).
Zgodnie z art. 226g p.r. jeżeli w terminie czterech miesięcy od dnia dokonania obwieszczenia dłużnik nie złoży do sądu wniosku o zatwierdzenie układu, skutki obwieszczenia wygasają z mocy prawa.
Ustawodawca nie przewidział wydania dokumentu stwierdzającego upływ terminu. W związku z powyższym dla ustania skutków obwieszczenia wystarczające jest stwierdzenie, że termin upłynął, a do sądu nie wpłynął wniosek o zatwierdzenie układu. Informację o braku wpływu wniosku można w łatwy sposób zweryfikować w KRZ, do którego dostęp jest jawny.
Z naszego doświadczenia wynika, że komornicy zazwyczaj podejmują z urzędu postępowania po upływie rzeczonego terminu. Zdarza się jednak, że organy egzekucyjne żądają od wierzyciela przedstawienia dokumentu stwierdzającego fakt braku wpływu wniosku o zatwierdzenie układu, co w mojej ocenie pozbawione jest podstaw. Z taką właśnie sytuacją spotkaliśmy się w apelacji warszawskiej. Złożyliśmy skargę na tę czynność komornika, jednocześnie jednak biorąc pod uwagę długie terminy rozpoznawania skarg, wystąpiliśmy do właściwego sądu z wnioskiem o udzielenie informacji czy w danym okresie (po upływie rzeczonych 4 miesięcy) do sądu wpłynął wniosek o zatwierdzenie układu dłużnika. Komornik podjął postępowanie dopiero po otrzymaniu tejże informacji. Skarga natomiast stała się bezprzedmiotowa i nie doszło do jej rozpoznania.
Z powyższego wynika, że skutki obwieszczenia co do zasady zablokują egzekucję co najmniej na 4 miesiące od dnia dokonania obwieszczenia o ustaleniu dnia układowego.
Praktyka niestety pokazuje, że bardziej sprytni dłużnicy potrafią dokonać czynności wstrzymujących egzekucję znacznie dłużej.
Spotkaliśmy się już bowiem z przypadkami nieuczciwych dłużników, którzy złożyli wnioski o zatwierdzenie układu, pomimo że układ nie został przyjęty przez wierzycieli lub też głosy zbierane były w sposób pozwalający na zmanipulowanie wyników głosowania.
Dłużnikom nie można odmówić kreatywności, a wszystko po to, aby skutki obwieszczenia rozszerzyć na dalszy okres.
Przepisy nie pozostawiają jednak wierzyciela na lodzie. Pozwalają bowiem na skrócenie okresu zawieszenia egzekucji poprzez uchylenie skutków obwieszczenia: na wniosek wierzyciela sąd uchyla skutki dokonania obwieszczenia, jeżeli prowadzą one do pokrzywdzenia wierzycieli (art. 226 f p.r.).
Pojęcie „pokrzywdzenia wierzycieli” nie zostało zdefiniowane przez ustawodawcę. Ocenę „pokrzywdzenia” należy zatem badać osobno w każdym przypadku, uwzględniając dwa interesy, tj. maksymalizację zaspokojenia wierzycieli oraz oddłużenie dłużnika. Co istotne, interesy te mają równorzędne znaczenie, w tym sensie, że interes wierzycieli nie ma prymatu nad interesem dłużnika.
Kluczowe znacznie dla skuteczności wniosku o uchylenie skutków obwieszczenia ma sytuacja ekonomiczna dłużnika, pozwalająca na stwierdzenie, że w postępowaniu egzekucyjnym wierzyciele mieliby realne szanse na zaspokojenie w większym zakresie aniżeli w postępowaniu o zatwierdzenie układu.
Manipulowanie poziomem wierzytelności spornych, czy też składanie przez dłużników pozornych propozycji układowych, które nie mają realnych szans na powodzenie, to przykłady sytuacji, w których może dojść do pokrzywdzenia wierzycieli wskutek dokonania obwieszczenia o ustaleniu dnia układowego.
Inne jeszcze przykłady działań dłużników z którymi spotkaliśmy się w naszej praktyce, to złożenie wniosku o zatwierdzenie układu pomimo jego nieistnienia, czy też manipulowanie głosowaniem poprzez zawiadomienie o głosowaniu niektórych tylko wierzycieli.
W takich właśnie przypadkach wierzyciel powinien rozważyć skorzystanie z wniosku o uchylenie skutków obwieszczenia i w ten sposób dążyć do pozbawienia dłużnika dalszej ochrony wynikającej z obwieszczenia o ustaleniu dnia układowego w postępowaniu o zatwierdzenie układu.
Na postanowienie w przedmiocie uchylenia skutków obwieszczenia przysługuje zażalenie, a o okoliczności prawomocności postanowienia o uchyleniu skutków obwieszczenia obwieszcza się w KRZ.
Po prawomocnym uchyleniu skutków obwieszczenia, postępowanie egzekucyjne powinno zatem zostać podjęte.
Złożenie wniosku o uchylenie skutków obwieszczenia nie gwarantuje zaspokojenia roszczeń wierzyciela, niemniej jednak w razie prawomocnego uwzględnienia tegoż wniosku wierzyciel będzie mógł kontynuować egzekucję i korzystać ze wszystkich jej możliwości celem zaspokojenia się z majątku dłużnika. Szybkie uchylenie skutków obwieszczenia pozwoli również na zatrzymanie ewentualnych działań dłużnika mających na celu uszczuplenie majątku.
Autor:
radca prawny
