Nowotarska, Nowotarską, Nowotarskiej… firma tej spółki odmieniana była przez wszystkie przypadki od września ubiegłego roku, kiedy Sąd Rejonowy dla m. st. Warszawy w Warszawie postanowieniem z dnia 12 września 2023 r. ogłosił jej upadłość (WA1M/GU/82/2023), na wniosek wierzyciela – administratora zabezpieczeń obligacji.
Można by pomyśleć: „upadłość, jak każda inna, czym tu się emocjonować?”.
Nie byłoby w tej sprawie nic szczególnego, gdyby nie fakt, że upadłość dłużnika została ogłoszona, pomimo uprzednio dokonanego przez dłużnika obwieszczenia o ustaleniu dnia układowego w postępowaniu o zatwierdzenie układu (pzu), które zgodnie
z dotychczas obowiązującą linią orzeczniczą oraz poglądami przedstawicieli doktryny, stanowiło przeszkodę do ogłoszenia upadłości dłużnika.
Prawomocnym postanowieniem z 19 lipca 2024 r. Sąd Okręgowy w Warszawie (Wa/Gz-KRZ/86/2023) oddalił zażalenie upadłego na postanowienie o głoszeniu jego upadłości, a tym samym uznał, że obwieszczenie o ustaleniu dnia układowego w pzu nie otwiera postępowania restrukturyzacyjnego, a zatem nie tamuje ogłoszenia upadłości dłużnika.
Powyższe rozstrzygnięcie SO ma istotne znaczenie, zważywszy, że zgodnie z danymi przedstawionymi w publikacji w serwisie Bankier.pl (LINK) w 2023 roku toczyło się 4193 postępowań restrukturyzacyjnych, z czego aż ca. 93% stanowiło pzu.
Nikogo zatem nie trzeba przekonywać, że istota przedmiotowego orzeczenia jest niebagatelna, w szczególności w postępowaniach z nieuczciwymi dłużnikami, nadużywającymi dobrodziejstw pzu, o czym już wspominałam w artykule na naszym blogu (LINK).
Obwieszczenie o ustaleniu dnia układowego nie może być uznawane za równoznaczne z otwarciem postępowania restrukturyzacyjnego, o którym mowa w art. 9a ustawy Prawo upadłościowe („pu”).
Sąd odwoławczy podzielił w lwiej części poglądy Sadu Rejonowego w tym zakresie oraz uszczegółowił je, wskazując, że art. 9a pu nie ma zastosowania do postępowania o zatwierdzenie układu, bowiem tego rodzaju postępowanie nie jest wszczynane („otwierane”) decyzją sądu. Powyższa teza wypływa z brzmienia art. 189 ust. 1 ustawy Prawo restrukturyzacyjne („pr”), zgodnie z którym dzień wydania postanowienia o otwarciu przyspieszonego postępowania układowego, postępowania układowego lub postępowania sanacyjnego jest dniem otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego.
Rzeczony przepis zawiera taksatywnie określone przypadki, w których dochodzi do otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego. Na próżno w nim szukać obwieszczenia o ustaleniu dnia układowego. W konsekwencji, już samo brzmienie ww. przepisu wyklucza uznanie, że obwieszczenie o ustaleniu dnia układowego otwiera postępowanie restrukturyzacyjne.
Zdaniem SO nie ma też innych podstaw do dokonywania wykładni rozszerzającej tegoż przepisu. W tym kontekście SO odwołał się również do brzmienia art. 189 ust. 2 pr, w myśl którego w postępowaniu o zatwierdzenie układu uznaje się, że skutki otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego powstają z dniem układowym, o którym mowa w art. 211. Sąd stwierdził przy tym, że skoro ustawodawca wyraźnie wskazał, że określona czynność w postaci obwieszczenia o ustaleniu dnia układowego wywołuje skutek związany z inną czynnością, tj. otwarciem postępowania restrukturyzacyjnego, to są to bez wątpienia różne czynności. Brak jest zatem – w ocenie SO – podstaw do stosowania art. 9a pu do obwieszczenia o ustaleniu dnia układowego, które nie jest otwarciem postępowania restrukturyzacyjnego, a jedynie zostało z nim zrównane w zakresie niektórych skutków wynikających z ustawy.
SO przeanalizował powyższe również w kontekście przepisów dotyczących przyspieszonego postępowania układowego, obowiązujących w czasach covidowych (obowiązywania ustawy z dnia 19 czerwca 2020 r. o dopłatach do oprocentowania kredytów bankowych przedsiębiorcom dotkniętym skutkami COVID-19 oraz uproszczonym postępowaniu o zatwierdzenie układu w związku z wystąpieniem COVID-19). Nieobowiązujące już przepisy wprost zrównywały obwieszczenie o ustaleniu dnia układowego w postępowaniu o otwarcie przyspieszonego postępowania układowego z otwarciem postępowania restrukturyzacyjnego. W konsekwencji, wówczas zastosowanie znajdował art. 9u pu, a obecnie – nie.
Końcowo zdaniem Sądu tezę o tym, że obwieszczenie o ustaleniu dnia układowego nie jest równoznaczne z otwarciem postępowania restrukturyzacyjnego potwierdza brzmienie art. 226g pr, który traktuje o wygaśnięciu skutków obwieszczenia, nie zaś o umorzeniu postępowania restrukturyzacyjnego.
Obwieszczenie o ustaleniu dnia układowego nie może być traktowane jako wniosek o otwarcie postępowania restrukturyzacyjnego w rozumieniu art. 9b pu.
Kluczowe znaczenie dla powyższego miało odwołanie do brzmienia art. 7 ust. 2 pr., z myśl którego przez wniosek restrukturyzacyjny należy rozumieć wniosek o otwarcie postępowania restrukturyzacyjnego oraz wniosek o zatwierdzenie układu przyjętego w postępowaniu
o zatwierdzenie układu.
Przepisy art. 9b pu i art. 11 pr nakazujące wstrzymanie rozpoznania petycji upadłościowej do czasu rozpoznania wniosku restrukturyzacyjnego, aktualizują się dopiero z chwilą złożenia przez dłużnika wniosku o zatwierdzenie układu, które w tej sprawie nigdy nie nastąpiło. Bezspornie bowiem dłużnik dokonał wyłącznie obwieszczenia o ustaleniu dnia układowego, zaniechawszy jakichkolwiek dalszych czynności restrukturyzacyjnych, w tym prób głosowania nad propozycjami układowymi.
Zdaniem Sądu obwieszczenie o ustaleniu dnia układowego nie może być uznane za wniosek restrukturyzacyjny zważywszy na brzmienie ust. 3 i 4 art. 9b pu, stanowiącymi, że jeżeli wstrzymaniu rozpoznania wniosku o ogłoszenie upadłości sprzeciwia się interes ogółu wierzycieli, sąd upadłościowy wydaje postanowienie o przejęciu wniosku o ogłoszenie upadłości i wniosku restrukturyzacyjnego do wspólnego rozpoznania i rozstrzygnięcia jednym postanowieniem. Jeżeli zaś przejęcie wniosku o ogłoszenie upadłości i wniosku restrukturyzacyjnego do wspólnego rozpoznania prowadziłoby do znacznego opóźnienia wydania orzeczenia w przedmiocie ogłoszenia upadłości, ze szkodą dla wierzycieli, a podstawy restrukturyzacji przedstawione przez dłużnika we wniosku restrukturyzacyjnym są znane sądowi upadłościowemu, sąd upadłościowy nie wydaje postanowienia o przejęciu wniosków do wspólnego rozpoznania i rozpoznaje wniosek o ogłoszenie upadłości, o czym zawiadamia sąd restrukturyzacyjny.
W ocenie Sądu, teza forsowana przez dłużnika, jakoby obwieszczenie o ustaleniu dnia układowego było wnioskiem restrukturyzacyjnym nie wytrzymała krytyki, gdyż prowadziłaby do absurdalnej sytuacji, w której sąd upadłościowy nigdy nie mógłby skorzystać z przepisu art. 9b ust. 4 pu. Sąd upadłościowy nigdy bowiem nie znałby podstaw restrukturyzacji, których istnienie determinuje zastosowanie ww. przepisu. W obwieszczeniu o ustaleniu dnia układowego brak jest bowiem informacji o podstawach restrukturyzacji (art. 223c § 1 pr).
W konsekwencji, SO uznał, że obwieszczenie o ustaleniu dnia układowego nie jest wnioskiem restrukturyzacyjnym, a zatem nie znajduje zastosowania art. 9b ust. 2 pu.
Wygaśnięcie skutków obwieszczenia przed rozpoznaniem zażalenia na postanowienie o ogłoszeniu upadłości
W rzeczonej sprawie na datę orzekania przez sąd odwoławczy wygasły skutki obwieszczenia o ustaleniu dnia układowego dłużnika (art. 226g pr). Sąd uznał, że w stanie faktycznym
i prawnym istniejącym w dniu rozpoznania zażalenia nie występowała zatem nawet potencjalna konkurencja między restrukturyzacją i upadłością dłużnika (art. 35 pu w zw. z art. 316 kpc w azw. z art. 391 kpc).
Złożenie wniosku o otwarcie postępowania sanacyjnego po ogłoszeniu upadłości nie wstrzymuje rozpoznania zażalenia na postanowienie o ogłoszeniu upadłości.
W przedmiotowej sprawie dłużnik dwukrotnie próbował zainicjować postępowanie sanacyjne po ogłoszeniu upadłości celem argumentowania, że toczy się wobec niego postępowanie restrukturyzacyjne, a zatem sąd upadłościowy winien wstrzymać się z rozpoznaniem petycji upadłościowej do czasu rozpoznania wniosku restrukturyzacyjnego.
Również ta argumentacja spaliła na panewce. Sąd wyjaśnił bowiem, że art. 13 zd.1 pr (jeżeli została ogłoszona upadłość dłużnika, sąd restrukturyzacyjny wstrzymuje rozpoznanie wniosku restrukturyzacyjnego do czasu uprawomocnienia się postanowienia o ogłoszeniu upadłości) uchyla zasadę pierwszeństwa wyrażoną w art. 11 pr. i wprost wskazuje, że po ogłoszeniu upadłości wstrzymaniu podlega rozpoznanie wniosku restrukturyzacyjnego złożonego po ogłoszeniu upadłości.
W tym stanie rzeczy wniosek sanacyjny nie miał żadnego wpływu na rozpoznanie zażalenia dłużnika. Fakt zaś dwukrotnego złożenia niemalże pustego wniosku sanacyjnego – co nie umknęło uwadze Sądu – dopełniał obraz celu czynności podejmowanych przez dłużnika.
Co na to przepisy unijne?
Sąd uznał, że rzeczone rozstrzygnięcie nie stoi w sprzeczności z regulacjami unijnymi, stanowiącymi o prymacie restrukturyzacji nad upadłością. W tym kontekście sąd wskazał, że postulaty wyrażone w pkt 2 Dyrektywy 2019/1023 PE i Rady (UE) w sprawie ram restrukturyzacji zapobiegawczej, umorzenia długów i zakazów prowadzenia działalności oraz w sprawie środków zwiększających skuteczność postępowań dotyczących restrukturyzacji, niewypłacalności i umorzenia długów, a także zamieniająca dyrektywę (UE) 2017/1132 (dyrektywa o restrukturyzacji i upadłości) („Dyrektywa”) znajdują odzwierciedlenie w art. 9a i 9b pu oraz art. 11-13 pr. Sąd wyjaśnił przy tym, że Dyrektywa nie wprowadza bezwzględnego pierwszeństwa restrukturyzacji nad upadłością, a przyjęte przez polskiego ustawodawcę rozwiązania nie mogą być uznane za sprzeczne z regulacjami unijnymi i w odpowiedni sposób realizują założenia unijnego porządku prawnego.
18 października 2024 r. został opublikowany Projekt ustawy o zmianie ustawy – Prawo restrukturyzacyjne oraz ustawy – Prawo upadłościowe (LINK). Ustawa nowelizująca ma wejść w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.
W myśl projektowanego art. 9a ust. 2 pu nie można ogłosić upadłości w okresie od obwieszczenia o ustaleniu dnia układowego w pzu do umorzenia tego postępowania lub do dnia złożenia wniosku o zatwierdzenie układu do sądu. W takim przypadku wniosek o ogłoszenie upadłości podlega odrzuceniu.
Zaproponowaną nowelizację art. 9a pu oceniam krytycznie, zważywszy że projektodawcy nie zamierzają dokonać zmiany art. 9b pu, który jest ściśle związany z art. 9a pu, ani innych przepisów regulujących pzu.
Takie rozwiązanie nie załatwia problemu, na który wskazano w uzasadnieniu projektu ustawy „powstały rozbieżne stanowiska co do stosowania art. 9a ustawy – Prawo upadłościowego, w postępowaniu o zatwierdzenie układu. Nie jest obecnie jasne od kiedy nie można ogłosić upadłości dłużnika w ramach postępowania o zatwierdzenie układu – od obwieszczenia o dniu układowym, czy też od złożenia wniosku o zatwierdzenie układu (s. 21-22).
Po uchwaleniu ustawy w zaproponowanym brzmieniu oraz jednoczesnym braku nowelizacji m.in. art. 189 ust. 2 pr, art. 9b pu będzie przepisem martwym w sytuacji, w której dłużnik dokona obwieszczenia o ustaleniu dnia układowego. Nadal bowiem obwieszczenie ustaleniu dnia układowego nie będzie wnioskiem restrukturyzacyjnym, a zatem sąd nie będzie mógł zastosować mechanizmu z art. 9b pu.
Rodzi to poważne konsekwencje, bowiem wierzyciele dłużnika, który obwieścił o ustaleniu dnia układowego nie będą mogli wnioskować o ogłoszenie jego upadłości. Wierzyciele dłużników korzystających zaś z wniosków restrukturyzacyjnych wylistowanych w art. 189 ust. 2 pr. owszem. Dłużnicy zatem którzy wybiorą pzu będą chronieni przed upadłością w większym zakresie aniżeli w innych postępowaniach restrukturyzacyjnych.
Ostatni dzwonek
Zgodnie z przepisami przejściowymi do spraw wszczętych i niezakończonych do dnia wejścia w życie nowelizacji, zastosowanie będą miały dotychczasowe przepisy. Do spraw, w których złożono wniosek o ogłoszenie upadłości, zastosowanie znajdą dotychczasowe uregulowania.
Obwieszczenie o ustaleniu dnia układowego nie powinno mieć zatem wpływu na możliwość ogłoszenia upadłości. Stwarza to wierzycielom realną szansę na pomyślne wnioskowanie o ogłoszenie upadłości dłużnika uciekającego przed upadłością poprzez pzu.
W innych przypadkach możliwość ta oddali się niczym autobus dowożący turystów w okolice topniejącego w oczach Lodowca Fox (Fox Glacier) w Nowej Zelandii.
Autor:
Radca prawny
