Uchwała Sądu Najwyższego z 8 października 2025 r., III CZP 47/24
Kwestia momentu, od którego biegnie termin na opłacenie pisma po odmowie zwolnienia od kosztów sądowych przez sąd drugiej instancji, budziła w praktyce wiele wątpliwości, zwłaszcza po zmianach obowiązujących od 1 lipca 2023 r. Sąd Najwyższy w uchwale z 8 października 2025 r. rozstrzygnął ten problem, odnosząc się do wykładni art. 112 ust. 3 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych.
Zgodnie z tym przepisem, jeśli wniosek o zwolnienie od kosztów zostanie oddalony, a stronę reprezentuje profesjonalny pełnomocnik, nie jest ona wzywana do uiszczenia opłaty na podstawie art. 130 § 2 k.p.c. Pełnomocnik musi samodzielnie obliczyć należną kwotę i zapłacić ją w terminie tygodniowym od dnia doręczenia postanowienia o odmowie zwolnienia.
Wątpliwości pojawiły się w sytuacji, gdy strona po otrzymaniu postanowienia złożyła wniosek o sporządzenie jego uzasadnienia, ale nie wniosła następnie zażalenia. Powstało pytanie, czy tygodniowy termin na uiszczenie opłaty biegnie już od dnia doręczenia postanowienia, czy dopiero od chwili jego uprawomocnienia się.
Sąd Najwyższy przesądził, że w takim przypadku termin tygodniowy liczy się od dnia uprawomocnienia się postanowienia o odmowie zwolnienia od kosztów sądowych, tj. termin tygodniowy liczy się od dnia następującego po dniu, w którym upłynąłby termin na wniesienie zażalenia na odmowę zwolnienia z kosztów.
Uchwała ta ma istotne znaczenie praktyczne. Chroni strony przed negatywnymi skutkami przedwczesnego rozpoczęcia biegu terminu i zapewnia spójność z zasadą pewności prawa – skoro postanowienie może zostać zaskarżone, obowiązek zapłaty powinien powstać dopiero po jego uprawomocnieniu się.
W dotychczasowej praktyce strona żądająca zwolnienia z kosztów, chcąc uniknąć negatywnych skutków związanych z upływem terminu na opłacenie apelacji, była zmuszona uiścić opłatę jeszcze przed otrzymaniem uzasadnienia postanowienia, a więc zanim poznała motywy odmowy zwolnienia. Taka sytuacja zmuszała stronę do podejmowania decyzji o poniesieniu – nierzadko znacznych – kosztów sądowych w warunkach niepełnej wiedzy o przyczynach rozstrzygnięcia, co budziło poważne zastrzeżenia z punktu widzenia standardów rzetelnego procesu.
Podsumowując, w przypadku złożenia wniosku o uzasadnienie postanowienia sądu drugiej instancji o odmowie zwolnienia z kosztów, termin na uiszczenie opłaty od apelacji ulega zatem faktycznemu wydłużeniu.
Radca prawny, partner
